«نمی‌توانم پنهان دارم که بیش از هر کس دیگر، دو کلمۀ ایران و فرهنگ بر قلمم رفته است. در مورد ایران سوءتفاهم نشود، همان‌گونه که بارها گفته‌ام، منظورم وطن‌پرستی خام و احساساتی نیست؛ منظور قدرشناسی نسبت به یک دفینة تمدن است. اما فرهنگ، مفهوم وسیع و عام آن را در نظر داشته‌ام، یعنی جهان‌بینی و رهیافت زندگی؛ یعنی آنچه هویت قومی و شخصیت انسانی یک ملت را تشکیل می‌دهد و از نوشتن بیش از یک هدف نداشتم و آن این بود که حق انسانیت خود را ادا کنم.» (اسلامی ندوشن)
محمدعلی اسلامی ندوشن از نویسندگان صاحب‌نام معاصر است که ادب فارسی را با تأمل در تاریخ و فرهنگ ایران بازشناخته و نشان‌های روشنی از هویت انسان ایرانی معاصر به دست داده است. بی‌شک او با اندیشیدن به «ایران» و «فرهنگ»ِ آن و خلق ده‌ها اثر ماندگار در این‌باره، از سخنگویان مؤثر فرهنگ ایران در قرن حاضر است.
از این‌رو بازخوانی آثار و آرای او در حوزۀ ادبیات، فرهنگ و تمدن ایران به اتکای مجموعه کتاب‌های وی و گفت‌وشنودها و مراودات مستمری که نویسندۀ این کتاب طی سه دهۀ اخیر با او داشته است، روایت روشن‌تری از زیست فرهنگ این سخنگوی فرهنگ ایران به دست می‌دهد.
